Né à Paris le 21 mai 1943, Jean-Claude Fournier grandit en Bretagne à Saint-Quay-Portrieux. Il se découvre très jeune une réelle appétence pour le dessin et devient un lecteur passionné du Journal de Spirou, auquel il est toujours abonné. Une fois le bac obtenu, il s’inscrit dans une école de dessin à Paris tout en suivant des cours de théâtre. Il considère finalement que la BD lui offre davantage de possibilités artistiques.
En 1965, lors d’une séance de signatures à Paris, Fournier soumet certains de ses dessins à André Franquin. Séduit par ce travail, le dessinateur belge l’accueille à Bruxelles et le guide dans la création de ses propres bandes dessinées. « En huit jours chez lui, j’en apprenais autant qu’en un an dans une école ! » témoigne Fournier. C’est ainsi que les aventures de Bizu, un lutin vivant dans la forêt de Brocéliande, voient le jour et paraissent dans le Journal de Spirou à partir de 1967, apportant une poésie nouvelle aux pages du magazine.
En 1968, les éditions Dupuis proposent au dessinateur de reprendre les aventures de Spirou et Fantasio à la suite de Franquin. Fournier s’approprie sans difficultés les personnages qu’il connaît si bien depuis l’enfance. Neuf albums paraîtront entre 1970 et 1980. Fournier y respecte le style graphique de Franquin mais invente de nouveaux personnages et surtout cherche à connecter davantage les aventures des protagonistes à l’actualité, avec en particulier une dimension écologique.
Cette nouvelle sensibilité se retrouve notamment dans l’album L’Ankou qui paraît en 1977. L’histoire se déroule dans les monts d’Arrée, autour de la centrale nucléaire de… Berniliz ! Or, l’année suivante, le site de Plogoff, dans le Finistère, est désigné pour la construction d’une nouvelle centrale nucléaire. Très vite, l’album de Spirou devient un emblème des militants antinucléaires. « Mon personnage a été la vedette des luttes, » raconte Fournier. C’est peut-être ce qui a amené, en 1980, les éditions Dupuis à lui reprocher d’avoir fait de Spirou un personnage breton et à envisager de trouver d’autres auteurs pour reprendre la franchise. Incrédule, Jean-Claude Fournier cesse du jour au lendemain sa collaboration avec son éditeur.
S’ensuit une période plus difficile pour le dessinateur qui va néanmoins en profiter pour retrouver entre 1986 et 1994 le personnage de Bizu à travers deux albums qui paraissent aux éditions Fleurus puis quatre autres à nouveau chez Dupuis.
Le style du dessinateur va également évoluer lors de collaborations avec différents scénaristes. La série Les Crannibales lui permet d’exploiter l’humour noir (huit albums chez Dupuis entre 1998 et 2005, scénario de Zidrou). Puis, le style graphique s’oriente vers un dessin plus réaliste dans deux diptyques : d’abord, Les chevaux du vent, scénarisé par Christian Lax, dont l’action se situe en Himalaya (Dupuis, collection Air Libre, 2008-2012) puis, Plus près de toi, en collaboration avec Kris, qui raconte la détention de soldats africains en Bretagne durant la deuxième guerre mondiale (Dupuis, collection Air Libre, 2017-2019).
Au cours de sa carrière, Jean-Claude Fournier a largement contribué au rayonnement de la BD en Bretagne. Il est le co-fondateur, en 1991, du festival BD de Saint-Malo Quai des Bulles. Et surtout, à l’image de Franquin qui l’a accueilli et formé durant les années 60, il a reçu, dans son atelier en Bretagne, une multitude de jeunes dessinateurs bretons qu’il a accompagnés avec exigence et bienveillance dans leur apprentissage de la BD. Parmi ces « petits jeunes », un certain Emmanuel Lepage qui rend hommage à son « maître » dans la préface du dernier album en date de Fournier : Ma vie de rêves (éditions Daniel Maghen, 2024), une « autobédégraphie » dans laquelle le dessinateur s’exprime toujours avec la même passion, « comme l’enfant qu’il était et qu’il est resté par bien des côtés ».
Sources diverses
Spirou et Fantasio, Éditions Dupuis :
20. Le Faiseur d'or, 1970
21. Du glucose pour Noémie, 1971
22. L'Abbaye truquée, 1972
23. Tora Torapa, 1973
24. Le Gri-gri du Niokolo-Koba, 1974
25. Du cidre pour les étoiles, 1975
26. L'Ankou, 1977
27. Kodo le tyran, 1979
28. Des haricots partout, 1980
Bizu, Éditions Fleurus :
1. Le Signe d'Ys, 1986
2. Le Fils de Fa Dièse, 1986
Bizu, Éditions Dupuis :
1. Le Chevalier potage, 1990
2. Le trio jabadao, 1991
3. La Croisière fantôme, 1992
4. La Houle aux loups, 1994
Les Crannibales, avec Zidrou (scénario), Éditions Dupuis :
1. À table ! 1998
2. On mange qui, ce soir ? 1999
3. Pour qui sonne le gras ? 1999
4. L’Aile ou la cuisse ? 2000
Les Chevaux du vent, avec Christian Lax (scénario), Éditions Dupuis, collection « Aire libre » :
1. Première partie, 2008
2. Deuxième partie, 2012
Plus près de toi, avec Kris (scénario), Éditions Dupuis, collection « Aire libre » :
1. Première partie, 2017
2. Deuxième partie, 2019
Ma vie de rêves, Daniel Maghen éditions, 2024
Les 20 reproductions grand format des dessins de Jean-Claude Fournier seront exposées dans les rues de Moëlan-sur-Mer, sur un itinéraire allant de la mairie à la chapelle Saint-Philibert.
En scannant le QR code affiché en bas de chaque dessin exposé, vous accédez, depuis votre smartphone ou votre tablette, à un contenu supplémentaire : lieu, inspiration, anecdotes, liens avec la photo associée...
Jean-Claude Fournier, treser
D'an 21 a viz Mae 1943 e Paris e oa ganet Jean-Claude Fournier. E Sant-Ke-Porzh-Olued en doa savet en oad. Pa oa yaouank flamm c'hoazh en doa dizoloet ur wir c'hoantegezh ouzh an tresañ hag e oa deuet da vezañ sot gant lenn Gazetenn Spirou m'emañ koumanantet dezhañ c'hoazh. Goude bezañ bet e vachelourezh gantañ e lakaas e anv en ur skol tresañ e Paris en ur heuliañ kentelioù c'hoariva war an dro. E-benn-ar fin e teuas da soñjal en dije bet muioc'h a ziaweladoù arzel digant ar BT.
E 1965 da geñver un abadenn sinadurioù e Paris, e tiskouezas Fournier lod eus e dresoù da Franquin. Bet plijet gant e labour an treser belgiat e zigemeras e Brusel evit e heñchañ da grouiñ e bannoù-treset dezhañ e-unan.
« E-pad eizhtez en e di e veze desket ganin kement hag e-pad ur bloavezhiad labour er skol !» a desten Fournier. Evel-se e oa ganet « troioù-kaer Bizu », ul lutun o vevañ e-kreiz koadoù Brekelien, hag embannet e-barzh Gazetenn Spirou adalek 1967 en ur zegas ur varzhoniezh nevez d'ar magazin.
E 1968 e oa bet kinniget d'an treser gant Embannadurioù Dupuis adkemer Troioù-kaer Spirou ha Fantasio war-lerc'h Franquin. Perc'hennet e oa bet aes-tre an dudennoù gant Fournier ken mat ma anaveze anezho abaoe e vugaleaj. Nav albom a oa bet embannet etre 1970 ha 1980. Doujañ a reas Fournier ouzh doare tresel Franquin met ijinañ a reas tudennoù nevez ha dreist holl e klaskas kennaskañ muioc'h avanturioù ar bennc'hoarierien ouzh an nevezenti ha gant ur ment ekologel dreist holl.
Kavet e vez ar gizidigezh-se peurgetket e-barzh an albom « An Ankoù » bet embannet e 1977. Tremen a ra an istor er Menezioù Are en-dro da kreizenn nukleel …..Berniliz ! Ha padal ar bloaz war-lerc'h e oa bet choazet lec'hienn Plogoñv e Penn Ar Bed evit ma vije bet savet ur greizenn nukleel nevez eno. Buan-tre e teuas Spirou da vezañ un ardamez evit ar stourmerien enepderc'hanel. « Penn an emgannoù e oa bet ma denenn » a gont Fournier. Evit an dra-se marteze eo e oa bet rebechet dezhañ gant an Embannoù Dupuis ober deus Spirou un denenn breizhat ; e-sell da glask aozourien all da adkemer ar frañchiz e oant bet. Diskredus e oa bet Jean-Claude Fournier hag eus an eil devezh d'egile e paouezas gant e genlabour gant e embanner.
E 1991 en doa kensavet festival BT Sant-Malo, Kae al lagadennoù. Ar prantad war-lerc'h a oa bed diaes evit an treser. Tro en doa kemeret memestra da adkavout an denenn Bizu etre 1986 ha 1994 dre daou albom deuet er-maez ti Embannadurioù Fleurus ha dre pevar all en-dro ti Dupuis.
Emdreiñ a reas ivez doare an treser da-geñver kenlabourioù gant senarioourien all. Gant an heuliad « Ar Granibaled » en doa bet an tu da implij ar mousfent du (eizh albom ti Dupuis etre 1998 ha 2005 – senario Zidrou). Ha war-lerc'h e troas an doare tresel war-zu un tresañ realouroc'h e div zivdaolenn : da gentañ « Kezeg an avel » senarioet gant Christian Lax, un istor tremenet en Imalaia (Dupuis, levraoueg Air Libre, 2008-2012), ha « Tostoc'h ouzhit » da heul , e kenlabour gant Kris, ma oa kontet ganti barc'hadur soudarded afrikan e Breizh e-pad an eil brezel-bed (Dupuis, levraoueg Air Libre, 2017-2019).
E-pad e remzad micherel Fournier en deus bet perzhiet frank da lakaat ar BT da skinañ e Breizh. E 1991 e oa bet kendiazezer festival BT Sant-Malo. Ha dreist holl evel ma oa bet digemeret ha stummet gant Franquin en deus bet, eñ ivez, digemeret hag ambrouget kalz a dreserien yaouank gant rekiz hag hegarated a-hed o stummadur war ar BT. E-touez ar « re yaounk-se » e oa un den, Emmanuel Lepage e anv . Meuliñ a ra e « vestr » e-barzh rakskrid albom diwezhañ Fournier : « Ma buhez hunvreoù » (Embannadurioù Daniel Maghen, 2024), un « embedeskrid » e-lec'h ma komz bepred an treser gant an hevelep entan « evel ar bugel a oa hag eo chomet a meur a geñver ».
Diwar meur a darzh
Jean-Claude Fournier, cartoonist
Born in Paris on 21 May 1943, Jean-Claude Fournier grew up in Saint-Quay-Portrieux, Brittany. He discovered a real appetite for drawing at a very young age and became an avid reader of the Journal de Spirou, to which he still subscribes. After graduating from high school, he enrolled in an art school in Paris while taking theatre classes. He eventually decided that comic books offered him more artistic possibilities.
In 1965, during a book signing in Paris, Fournier submitted some of his drawings to André Franquin. Impressed by his work, the Belgian cartoonist welcomed him to Brussels and guided him in creating his own comic strips. ‘In eight days at his house, I learned as much as I did in a year at school!’ Fournier recalls. This is how the adventures of Bizu, a goblin living in the forest of Brocéliande, came to life and appeared in the Journal de Spirou from 1967 onwards, bringing a new poetry to the pages of the magazine.
In 1968, Dupuis offered the artist the chance to take over the adventures of Spirou and Fantasio from Franquin. Fournier had no trouble making the characters he had known so well since childhood his own. Nine albums were published between 1970 and 1980. Fournier respected Franquin's graphic style but invented new characters and, above all, sought to connect the adventures of the protagonists more closely to current events, with a particular focus on environmental issues.
This new sensibility is particularly evident in the album L'Ankou, published in 1977. The story takes place in the Monts d'Arrée, around the nuclear power plant in... Berniliz! The following year, the site of Plogoff, in Finistère, was designated for the construction of a new nuclear power plant. Very quickly, the Spirou album became a symbol of the anti-nuclear movement. ‘My character was the star of the protests,’ says Fournier. This may have been what led Dupuis to criticise him in 1980 for making Spirou a Breton character and to consider finding other authors to take over the franchise. In disbelief, Jean-Claude Fournier ended his collaboration with his publisher overnight.
A more difficult period followed for the cartoonist, who nevertheless took the opportunity to revive the character of Bizu between 1986 and 1994 in two albums published by Fleurus, followed by four more published by Dupuis.
The artist's style also evolved through collaborations with various scriptwriters. The series Les Crannibales allowed him to explore black humour (eight albums published by Dupuis between 1998 and 2005, script by Zidrou). His graphic style then moved towards a more realistic style in two diptychs: first, Les chevaux du vent, written by Christian Lax, set in the Himalayas (Dupuis, Air Libre collection, 2008-2012), then Plus près de toi, in collaboration with Kris, which tells the story of African soldiers held captive in Brittany during the Second World War (Dupuis, Air Libre collection, 2017-2019).
Throughout his career, Jean-Claude Fournier has contributed greatly to the popularity of comic books in Brittany. In 1991, he co-founded the Saint-Malo Quai des Bulles comic book festival. Above all, like Franquin, who took him under his wing and trained him in the 1960s, he welcomed a host of young Breton artists to his studio in Brittany, guiding them with rigour and kindness as they learned the craft of comic book art. Among these ‘youngsters’ was a certain Emmanuel Lepage, who pays tribute to his ‘master’ in the preface to Fournier's latest album: Ma vie de rêves (Daniel Maghen, 2024), an ‘autobédégraphie’ in which the artist expresses himself with the same passion as ever, ‘like the child he was and in many ways still is’.
Various sources
Jean-Claude Fournier, Zeichner
Am 21. Mai 1943 in Paris geboren wächst Jean-Claude Fournier in Saint-Quay-Portrieux in der Bretagne auf. Schon in jungen Jahren entwickelt er eine richtige Begeisterung für das Zeichnen und wird zum passionierten Leser des Journal de Spirou, das er immer noch abonniert hat. Nach Erhalt des Abiturs schreibt er sich an einer Zeichnerschule in Paris ein und nimmt parallel an Theaterkursen teil. Letztendlich stellt er fest, dass ihm das Zeichnen von Comics mehr künstlerische Möglichkeiten bietet.
Anlässlich einer Autogrammstunde 1965 in Paris bietet er André Franquin ein paar seiner Zeichnungen an. Von seiner Arbeit angetan, empfängt ihn der belgische Zeichner in Brüssel und führt ihn dazu seine eigenen Comics zu kreieren. « In acht Tagen bei ihm hatte ich so viel gelernt wie in einem Jahr an der Schule ! » sagt Fournier. Und so entstehen die Abenteuer von Bizu, einem Kobolt im Wald Broceliande, die ab 1967 im Journal de Spirou erscheinen und der Zeitschrift eine neue Poesie verleihen.
1968 schlägt der Verlag Dupuis dem Zeichner vor, als Nachfolger Franquins die Abenteuer von Spirou et Fantasio zu übernehmen. Fournier macht sich problemlos die Figuren zu eigen, die er seit seiner Kindheit so gut kennt. Zwischen 1970 und 1980 erscheinen dann neun Alben. Fournier übernimmt Franquins Grafikstil, erfindet aber neue Figuren und sucht vor allem die Abenteuer seiner Figuren an die Aktualität anzupassen, insbesondere mit einer ökologischen Dimension.
Diese neue Sensibilität findet sich vor allem in dem 1977 erschienenen Album L’Ankou wieder. Die Geschichte spielt in den Monts d’Arrée rund um das Atomkraftwerk … Berniliz ! (wirklicher Name Brénilis). Zufälligerweise wird im folgenden Jahr der Standort Plogoff im Finistère für den Bau eines neuen Atomkraftwerks bestimmt. Sehr schnell wird das Spirou Album zu einem Symbol der Atomkraftgegner. « Meine Figur wurde zum Star aller Kämpfe, » sagt Fournier. Das ist vielleicht der Grund dafür, dass ihm der Dupuis Verlag 1980 vorwirft, aus Spirou eine bretonische Figur gemacht zu haben und überlegt, andere Autoren zur Übernahme der Franchiserechte zu finden. Jean-Claude Fournier will es einfach nicht glauben und beendet von einem Tag auf den anderen seine Zusammenarbeit mit seinem Verlag.
Es folgt eine schwierigere Zeit für den Zeichner, der die Situation dennoch nutzt, um zwischen 1986 und 1994 die Figur von Bizu über zwei Alben wieder zu finden, die beim Fleurus Verlag erscheinen, dann vier weitere wieder beim Dupuis Verlag.
Der Stil des Zeichners entwickelt sich auch durch Zusammenarbeit mit verschiedenen Drehbuchautoren weiter. Die Serie Les Crannibales ermöglicht ihm sich den schwarzen Humor zunutze zu machen (acht Alben bei Dupuis zwischen 1998 und 2005, Szenario von Zidrou). Dann richtet sich sein Grafikstil nach einem realistischeren Zeichnen in zwei Diptyken aus : zuerst Les chevaux du vent, Szenario von Christian Lax, dessen Aktion im Himalaya geschieht (Dupuis, Kollektion Air Libre, 2008-2012), danach Plus près de toi, in Zusammenarbeit mit Kris, das über die Haft afrikanischer Soldaten in der Bretagne während des zweiten Weltkriegs erzählt (Dupuis, Kollektion Air Libre, 2017-2019).
Im Laufe seiner Laufbahn trug Jean-Claude Fournier reichlich zur Ausstrahlung der Comickunst in der Bretagne bei. 1991 ist er Mitbegründer des Festivals de BD Quai des Bulles in Saint-Malo.
Und vor allem empfing er, wie Franquin - der ihn in den 60-er Jahren Willkommen hieß und ausbildete – in seinem Atelier in der Bretagne eine Vielzahl von jungen bretonischen Zeichnern, die er fordernd aber stets wohlwollend beim Erlernen der Comic-Kunst begleitete. Unter diesen « Jüngligen », ein gewisser Emmanuel Lepage, der im Vorwort des letzten Albums von Fournier, Ma vie de rêves (Daniel Maghen Verlag, 2024) seinen « Meister » huldigt. Dieses Album ist eine « Autobedegraphie » in welcher der Zeichner sich immer noch mit derselben Leidenschaft ausdrückt « wie das Kind, das er Mal war und in vielerlei Hinsichte geblieben ist ».
Toute représentation totale ou partielle de ce site par quelle que personne que ce soit, sans l’autorisation expresse du président de l'association est interdite et constituerait une contrefaçon sanctionnée par les articles L. 335-2 et suivants du Code de la propriété intellectuelle.