Expo 2021 - Diptyque 21

Pellerin - Guillaume

Agnès de Kermellec sur le pont de La Méduse

Dessin © Patrice Pellerin

Album : L'Épervier, Captives à bord

Fêtes maritimes de Brest, 2016

Photo © Jean-Yves Guillaume


« Des femmes à bord, ça n’a jamais rien valu d’bon ! Depuis cinq jours que nous sommes en mer, tout va mal ! C’est à cause de toutes ces femmes ! J’en suis sûr ! » (1) Ainsi se désole Pisse-Roide au début de Captives à bord, confirmant qu’au 18e siècle, les femmes ne sont pas tolérées à bord : « l’attitude impudique de ces dévergondées » (1) (toujours Pisse-Roide) attise les convoitises, semant la zizanie entre les marins, et leur simple présence porte malheur. Pour Yann de Kermeur, ce ne sont que « de sottes superstitions » (1), mais L’Épervier, un esprit pourtant éclairé, est bien de son époque lorsqu’il suggère que les femmes n’ont aucun sens des responsabilités ou quand il reconnaît mal s’accommoder des « embarras d’une présence féminine » à bord de La Pomone.

 

Peut-être la posture d’Agnès de Kermellec, en alerte, sur le qui-vive, est-elle liée au caractère exceptionnel de sa présence sur le pont de La Méduse. La jeune femme est certes prisonnière du marquis de La Motte qui s’est emparé du navire, mais son inquiétude peut aussi être suscitée par cet environnement exclusivement masculin, dans lequel les femmes sont perçues comme des intruses. Agnès pourrait envier cette jeune femme photographiée par Jean-Yves Guillaume durant les fêtes maritimes de Brest. Le bras replié ne traduit plus un sentiment d’alarme ou un besoin de protection, il est au contraire le signe d’une décontraction, d’une certaine insouciance dans un milieu familier avec ses repères et ses habitudes. Aujourd’hui, bien heureusement, la présence des femmes à bord n’est plus perçue comme une incongruité et ne se limite plus à un buste avantageux en figure de proue !

 

(1) Patrice Pellerin, L’Épervier, tome 4, Captives à bord, Éd. Dupuis, 1999

 

 

« Merc'hed war vourzh, n'eo ket bet mat evit ar wech ! Abaoe pemp devezh m'emaomp er mor, e ya fall an traoù ! Abalamour d'an holl merc'hed-se eo ! Sur on ! » (1). E- giz-se en em c'hlac'har Pisse-Roide e penn kentañ Kemeriadezed war vourzh en ur gadarnaat ha ne oa ket gouzañvet ar merc'hed war vourzh : « Emzalc'h gadalus ar flavenned-se » (Pisse-Roide atav) e vez broudet ar c'hoantegezhioù gantañ, o tizunvaniñ ar voraerien, hag ar vezañs anezho hepken a zegas an droukchañs. Evit Yann A Germeur, n'eo nemet « brizhkredennoù sod ». Hogen, Ar Sparfel, ur spered uhel a zen anezhañ koulskoude, a vev gant e amzer pa lak da soñjal n'o deus ar maouezed skiant ar gargoù ebet pe pa vez droukanzavet gantañ ober gant « chastre ur vezañs benevel » war vouzh ar « Pomone ».

 

Marteze, eo liammet emstumm Anoez A GermelleK, war evezh, war ziwall, gant doareen nemedel he bezañs war pont Ar Vorgaoulenn. Moarvat emañ ar plac'h yaouank prizionadez gant Markiz Ar Voudenn, aloubet al lestr gantañ, met he nec'hañs a c'hall bezañ maget gant an endro gourevel hepmuiken-se e-lec'h eo sellet outo evel ouzh estrourerez. Avi a c'hallfe kaout Anoez ouzh ar plac'h yaouank-se luc'hskeudennet gant Yann-Youenn Gwilhom e-pad gouelioù-mor Brest. Ne ziskouez ket mui ar vrec'h eilpleget ur santad trechal pe un ezhomm gwareziñ ; er c'hontrol, eo merk an distenn, un disoursi bennak en ur metoù anavezet gant e merkoù hag e boazamantoù. Hiziv, dre chañs, ne vez ket gwelet mui bezañs ar merc'hed war vourzh evel un dizereadegezh ha ne zremen ket mui gant ur brennid ampletus oc'h ober skeudenn staon.

 

(1) Patris Pellerin, Ar Sparfel, tom 4, Kemeriadezed war wourzh, Dupuis, 1999

 

 

« Women on board has never been good ! It has been five days since we were at sea and everything has gone wrong ! It is because of all those women ! I’m sure about that! (1) »  This is how Pisse-Roide laments at the beginning of Captives à bord, confirming that during the 18th century, women are not welcome on board: “the shameless behaviour of these sluts1” (according to Pisse-Roide) insights envy, sowing discord among the seamen. Their only presence brings misfortune. For Yann de Kermeur those are only “dumb superstitions1”. But although he is an enlightened mind, L’Epervier keeps up with his time by claiming that women have no sense of responsibilities or by recognizing that it is hard to get use to the “nuisance of a feminine presence” aboard the Pomone.

 

Maybe the posture of Agnes de Kermellec, on alert, is due to the exceptional nature of her presence on the deck of the Méduse. The young woman is indeed prisoner of the Marquis of La Motte who took over the vessel, but her concern may also come from this exclusively masculine environment in which women are perceived as intruders. Agnès could envy this young lady photographed by Jean-Yves Guillaume during the marine festival in Brest. The folded arm doesn’t mean worrying or a need of protection anymore. It is on the contrary a sign of relaxation, of a certain recklessness in a familiar environment with its bearings and its habits. Fortunately, nowadays the presence of women on board is no longer problematic and is more than a bust for a figurehead !

 

(1) Patrice Pellerin, L’Epervier, 4th volume, Captives à bord, Dupuis, 1999

 

 

« Frauen an Bord, das hat noch nie was Gutes gebracht ! Seit fünf Tagen geht alles schief an Bord.Wegen dieser Frauen! Ich bin dessen sicher! » So jammert Pisse-Roide zu Beginn des Bandes : Captives à bord (Gefangene an Bord) und er bestätigt dadurch, dass Frauen im 18. Jahrhundert an Bord nicht geduldet wurden : « die schamlose Haltung dieser Wollüstlinge » (so Pisse-Roide) würde das Begehren anstacheln und dadurch Zwietracht unter den Matrosen stiften. Ihre bloße Anwesenheit an Bord würde Unglück bringen.Für Yann de Kermeur sind das nur « alberne Aberglauben » aber der Epervier, ein aufgeschlossener Mensch, ist doch ein Kind seiner Zeit, wenn er zu verstehen gibt, dass die Frauen kein Verantwortungsgefühl haben oder wenn er zugibt, dass « eine weibliche Anwesenheit » an Bord der Pomone ihm unangenehm ist.

 

Vielleicht hängt die vorsichtige Haltung von Agnes de Kermellec mit ihrer außergewöhnlichen Anwesenheit an Deck der Méduse zusammen, denn die junge Frau wurde vom Marquis de la Motte gefangen genommen, der sich des Schiffes bemächtigt hatte, aber ihre Beunruhigung kann auch durch diese nur männliche Umgebung verursacht worden sein, in der Frauen als unerwünschte Gäste angesehen wurden.Agnes könnte diese junge Frau beneiden, die von Jean-Yves Guillaume bei den Brester maritimen Veranstaltungen fotografiert wurde.Der gebeugte Arm drückt weder ein Gefühl der Beunruhigung noch ein Schutzbedürfnis aus. Im Gegenteil ist dieser gebeugte Arm ein Zeichen der Entspannung, einer gewissen Sorglosigkeit in einer vertrauten Umgebung mit ihren Kennzeichen und Gewohnheiten.Heute wird die Anwesenheit der Frauen an Bord glücklicherweise nicht mehr als unpassend angesehen und sie beschränkt sich nicht mehr auf eine vorteilhafte Brust als Galionsfigur.